Kiedy można pozbawić rodzica praw?

Zespołem praw i obowiązków rodzica względem dziecka nazywa się władzą rodzicielską. W chwili narodzin rodzice biorą odpowiedzialność za życie dziecka na każdej płaszczyźnie. Zobowiązują się do opieki nad dzieckiem, zarządzania jego majątkiem i reprezentowaniem dziecka przed instytucjami do momentu uzyskania pełnoletności. Niektóre z zaniedbań na którejkolwiek płaszczyźnie mogą doprowadzić do pozbawienia władzy rodzicielskiej. W artykule wyjaśnimy zależności i konsekwencje wynikające z pozbawienia rodziców praw do opieki nad dzieckiem.

Powody pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej

Zgodnie z artykułem 111 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej w sytuacji, kiedy dochodzi do zaniedbań i dobro dziecka jest zagrożone. To najostrzejszy środek, który bezpośrednio ingeruje w sferę między dzieckiem a rodzicem. Sąd orzekający nie karze rodziców, ale wyklucza z opieki nad małoletnim dzieckiem, by ochronić interesy dziecka wówczas, gdy:

•  zachodzi trwała przeszkoda w czasie wykonywanej władzy rodzicielskiej, np. rodzic przebywa poza granicami kraju na stałe, jest przewlekle chory, odbywa wieloletnią karę pozbawienia wolności lub w sytuacji, kiedy rodzic zaginął,
•  rodzic nadużywa władzy rodzicielskiej, za przykład takiej sytuacji uważa się cielesne karcenie dziecka, wykorzystanie seksualne, zmuszanie do ciężkiej pracy i namawiają do popełniania przestępstw,
•  rodzic zaniedbuje obowiązki względem dziecka w sposób celowy, tj. nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego lub nadużywając używki, nie jest w stanie zagwarantować dziecku prawidłowego rozwoju.

Ważne! Niektóre z działań, mimo iż dla jednego z rodziców mogą wydawać się zaniedbaniami, sąd może ich nie uznać za działanie na szkodę dziecka. Przykładem jest postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 1974 roku, III CRN 346/73, OSNC 1975/6/92, kiedy to ojciec, kierując się dobrem dziecka, odmówił zgody na przysposobienie dziecka przez obecnego partnera (męża) matki. W takich sytuacjach, jak i innych sytuacjach sąd bierze pod uwagę wszystkie okoliczności i na ich podstawie podejmuje decyzję.

Skutki pozbawienia rodzica praw rodzicielskich

W wyniku pozbawienia praw rodzicielskich rodzic traci prawa i obowiązki, jednakże nie ma to wpływu na zakres praw i obowiązków, które nie wchodzą w zakres władzy opiekuńczej. Przede wszystkim rodzic nie jest w stanie wyrzec się dziecka. Jest to prawo cywilne, które jest niezbywalne w związku z czym:

•  na rodzicach ciąży obowiązek alimentacyjny
• rodzice dziedziczą po dziecku i dziecko po rodzicach
• rodzice zachowują prawo do kontaktu z dzieckiem, chyba że zgromadzone dowody i wyrok sądu postawowi inaczej.

Warto jednak pamiętać, że każda sytuacja jest rozpatrywana indywidualnie, dlatego pomoc prawna jest niezbędna.